Hvað er hvarmabólga?
Hvarmabólga er líklega algengasti augnsjúkdómurinn á Íslandi. Erfitt er að meta hlutfall fólks með hvarmabólgu, þar sem sjúkdómurinn veldur oft litlum einkennum. Á hinn bóginn getur hann valdið einkennum sem eru afar óþægileg og hafa mikil áhrif á daglegt líf fólks. Um ástæður sjúkdómsins er lítið vitað, en talið er að um sé að ræða ofnæmi fyrir bakteríum sem við erum öll með á hvörmunum. Ofnæmið veldur langvinnri bólgu í hvörmum, með roða og þrota sem truflar oft starfsemi fitukirtla í hvörmunum. Fitukirtlar þessir búa til fitu sem myndar brák ofan á tárunum, þannig að þau haldist á augunum og smyrji þau nægilega.
Ef gæði þessarar fitubrákar eru ekki nægilega mikil gufar meir upp af tárum og þau renna niður. Því eru þurr augu oft fylgifiskur hvarmabólgu. Hvarmabólga getur einnig valdið augnloksþrymlum (chalazion) sem í börnum kemur oft fram sem vogris (stye). Hvort tveggja eru stíflaðir fitukirtlar sem blása út og valda oft miklum óþægindum.
Helstu einkenni hvarmabólgu eru eftirfarandi:
- Sviði, “súrnar í augum”
- Óskýr sjón
- Aðskotahlutstilfinning, pirringur
- Smákláði
- Roði í hvörmum og augum
- Óþægindi í augum eftir tölvuvinnu, horfa á sjónvarp eða lestur
- Bjúgur á hvörmum
Oft er erfitt að greina á milli einkenna hvarmabólgu og þurra augna. Þó má segja að sviði sé meira áberandi í hvarmabólgu en aðskotahlutstilfinning í augum meira áberandi í þurrum augum. Þó ber að leggja áherslu á að þurr augu og hvarmabólga koma oft fram saman og þarf því oft að meðhöndla hvort tveggja. Hvarmabólga er yfirleitt fremur góðkynja sjúkdómur en getur þó í undantekningartilfellum valdið augnskaða og jafnvel varanlegu sjóntapi. Í þeim tilvikum verður erting frá hvör- mum svo mikil á auganu að slímhimna augans vex inn á hornhimnu, eða að hornhimna augans þynnist og skemmist.
Líkt og áður segir er margt á huldu hvað varðar orsök og tilurð þessa sjúkdóms. Hann virðist vera algengari í ljóshærðu fólki og er rauðhærðum einstaklingum sérstaklega hætt við að vera með hvarmabólgu. Líklega kemur ofnæmi inn í tilurð sjúkdómsins á einhverju stigi, sennilega gegn bakteríum sem við erum öll með á hvörmum okkar. Því er gagnslítið að bera sýklalyf á hvarmana, þar sem bakteríur þessar eru alls staðar í umhverfi okkar og setjast aftur á hvarmana þegar notkun sýklalyfsins lýkur. Flestar gerðir hvarmabólgu eru því ekki vegna sýkingar og er því hvarmabólga jafnan ekki smitandi. Sum lyf geta stuðlað að hvarmabólgu, s.s. sum krabbameinslyf og húðþrymlalyfið Roaccutane. Hvarmabólga er og afar algeng í ýmsum húðsjúkdómum, s.s. flösuexemi (seborrhoic dermatitis) og rósaroða (rosacea), enda eru hvarmarnir einungis húðfellingin í kringum augun.
Meðferð hvarmabólgu er oftast ekki flókin en hún krefst töluverðrar natni og reglusemi. Fyrsta meðferð og oft sú sem ber mestan árangur er að meðhöndla augu með heitum bökstrum. Þvottapoki er bleyttur upp úr vel heitu vatni og lagður yfir augu (má gera t.d. yfir vaskinum eða í sturtu) í 1-2 mínútur. Síðan eru hvarmarnir skrúbbaðir með þvottapokanum, líkt og þegar maskari er þveginn af augnhárum. Þetta þarf að gera a.m.k. einu sinni á dag. Gott er að setja einn til tvo dropa af barnasjampói í þvottapokann áður en hvarmarnir eru þvegnir – sjampóið er talið drepa bakteríurnar sem vekja ofnæmið. Jafnframt er mælt með því að taka lýsi eða Omega-3 fitusýruperlur. Stundum þarf að beita öðrum meðferðarmöguleikum, s.s. sérstökum blautklútum, bakteríudrepandi froðu, sýklalyfjum og bólgueyðandi augndropum.
